Ieder jaar op 11 april proosten bierliefhebbers op de legendarische bierkoning Gambrinus (of Cambrinus), ook wel de beschermheilige van het bier genoemd. Helaas was hij geen heilige of koning; Gambrinus heeft nooit echt bestaan. Maar dat betekent niet dat deze legende niet interessant is.
In werkelijkheid was Gambrinus waarschijnlijk losjes gebaseerd op Hertog Jan, eveneens een bekende in de bierwereld. Deze populaire Jan van Brabant was een bierliefhebber en begaf zich vaak onder het gewone volk. Volgens de verhalen sprak hij ooit zijn leger toe vanaf een stapel biervaten. De naam Gambrinus zou een amalgaam kunnen zijn van Jan Primus (Jan de Eerste), hoewel historici dit in twijfel trekken.
De naam lijkt eerder te zijn ontstaan toen de oude Romeinen schreven over een Germaans volk dat zij Gambriviërs noemden. Hoewel daar nooit enig bewijs voor was, ontwikkelde dit verhaal zich door de eeuwen heen totdat het geen natie meer was, maar een koning genaamd Gambrivius. Dichters en verhalenvertellers gingen er mee aan de slag en verschillende verhalen kwamen tot leven.
Verschillende oorsprongsverhalen
Zo zou hij het brouwen hebben geleerd van de Egyptische goden Isis en Osiris, of werd hij beloond met een eretitel als hij drie dagen en drie nachten achter elkaar bier dronk. Of was het een simpele brouwer die een race won, door het vat bier leeg te drinken dat hij onderweg mee moest dragen?
Pas in 1874 kwam de legende echt tot leven. Toen werd de verhalenbundel Contes du roi Cambrinus – of De verhalen van koning Gambrinus – van Charles Deulin gepubliceerd. Daarin sluit een diepbedroefde man een pact met de duivel zelf. Als hij de mooie Flandrine mag vergeten, zal hij zijn ziel opgeven. Het donkere wezen schenkt hem de wonderbaarlijke hopplant en leert hem brouwen.
Bovendien krijgt Gambrinus – om wraak te nemen op zijn dorp – het talent om muziek te maken waar je op moet dansen. De brouwer is echter de duivel te slim af. Als deze laatste voor zijn ziel komt, speelt Gambrinus zijn muziek. Het beest heeft geen andere keuze dan de ziel terug te geven om van de dans te worden verlost. Dat is pas een echte held!
De legende evolueert
Toen het verhaal getransformeerd werd tot een toneelstuk, werd koning Gambrinus bekend in de hele Lage Landen (nu Nederland, België, Luxemburg en een klein gebied in Frankrijk). Hij is dan ook een onmisbaar onderdeel geworden van de biercultuur. Verschillende bieren zijn naar hem vernoemd, zoals Primus van brouwerij Haacht of Rosé de Gambrinus van Cantillon. Er zijn ook verschillende brouwerijen, bierverenigingen, festivals en bars vernoemd naar de legende. Om nog maar te zwijgen over het feit dat hij zijn eigen feestdag heeft op 11 april.
Al met al niet slecht voor een heilige die nooit heeft bestaan…