Elk jaar op 11 april heffen bierliefhebbers het glas op koning Gambrinus, de zogenaamde patroonheilige van bier. Maar hier is de twist – hij was nooit een heilige of een koning. Sterker nog, Gambrinus heeft nooit echt bestaan! Dat maakt zijn legende echter niet minder fascinerend.
Een verhaal geworteld in geschiedenis
Gambrinus is waarschijnlijk geïnspireerd door Hertog Jan, een bekende bierliefhebber. Deze populaire Jan van Brabant hield van bier en mengde zich vaak onder het gewone volk. Volgens de legende moedigde hij ooit zijn leger aan terwijl hij op een stapel biervaten stond. Sommigen geloven dat zijn naam, Jan Primus (Jan de Eerste), evolueerde tot Gambrinus, al debatteren historici over deze theorie.
Anderen traceren de naam nog verder terug. Oude Romeinse geschriften vermelden een Germaanse stam genaamd de Gambrivii. In de loop der tijd veranderde dit van een volk naar een mythische koning genaamd Gambrivius. Dichters en vertellers omarmden dit idee en weefden nieuwe verhalen rond de bierkoning.
Koning Gambrinus: een legende met vele oorsprongen
Sommigen beweren dat Gambrinus het brouwen leerde van de Egyptische goden Isis en Osiris. Anderen zeggen dat hij zijn titel verdiende door drie dagen en nachten achter elkaar bier te drinken. Weer een andere versie vertelt over een eenvoudige brouwer die een race won – door het biervat dat hij moest dragen, op te drinken!
De legende kreeg echt vorm in 1874 met de verhalenbundel Contes du roi Cambrinus (De verhalen van koning Gambrinus) van Charles Deulin. In dit verhaal sluit een gebroken man een deal met de duivel. In ruil voor het vergeten van zijn verloren liefde, geeft hij zijn ziel op. De duistere figuur schenkt hem een wonderbaarlijke hopplant en onthult het geheim van bierbrouwen.
Maar Gambrinus heeft nog een laatste troef achter de hand. Om wraak te nemen op zijn dorp, krijgt hij de kracht om muziek te spelen die mensen dwingt te dansen. Wanneer de duivel terugkeert om zijn ziel op te eisen, speelt Gambrinus zijn melodie. De demon danst ongecontroleerd en kan zich pas bevrijden door de ziel van de brouwer terug te geven. Dat is nog eens een heldendaad!
Van mythe tot biercultuur
Toen het verhaal werd opgevoerd als toneelstuk, verwierf Gambrinus bekendheid in de Lage Landen – wat nu Nederland, België, Luxemburg en delen van Frankrijk zijn. Vandaag de dag is hij diep verankerd in de biercultuur. Verschillende brouwerijen, festivals en bierverenigingen dragen zijn naam, zoals Primus van Brouwerij Haacht en Rosé de Gambrinus van Cantillon. Hij heeft zelfs zijn eigen feestdag op 11 april!
Al met al niet slecht voor een heilige die nooit heeft bestaan…
