Eeuwenlang bepaalden vrouwen in de brouwerij hoe bier werd gemaakt, verkocht en gedeeld. Mannen verwijderden hun rol en namen de controle over. Van heilige godinnen tot bespotte heksen laat de brouwgeschiedenis van vrouwen zowel verlies als veerkracht zien.
Vrouwen als de eerste brouwers
Brouwen begon lang voor de middeleeuwse alewives. In het oude Mesopotamië hadden vrouwen een heilige rol in het brouwen. Bier werd verbonden aan godinnen zoals Ninkasi, en priesteressen leidden rituelen rond fermentatie. In Egypte en Sumer was brouwen een gerespecteerd, vrouwelijk ambacht.
Later in Europa brouwden vrouwen thuis als onderdeel van het dagelijks leven. Bier was voedsel, medicijn en inkomen. Vrouwen brouwden voor hun families en verkochten het overschot aan buren. Bekend als alewives (in Nederland spreekt men over brouwsters) werden zij ervaren hoeders van graan, kruiden en gist. Eeuwenlang hielden vrouwen gemeenschappen in stand met hun brouwkennis.
Mannen betreden de brouwerij
Het verhaal verschoof toen brouwen het huishouden ontgroeide. De vraag steeg, en brouwen werd winstgevend. Kloosters traden naar voren met voordelen waar geen alewife tegenop kon. Ze beschikten over land, arbeiders en belastingvoordelen. Hun grote brouwerijen produceerden al snel meer dan het huiselijk brouwen.
Tegelijkertijd richtten steden gilden op om ambachten te reguleren. Door mannen gedomineerde gilden sloten vrouwen uit. Brouwen veranderde van een keukenvaardigheid in een georganiseerd beroep. Kapitaal, vergunningen en netwerken sloten vrouwen buiten. Het ambacht dat zij hadden opgebouwd werd een mannelijk domein, en hun rol verdween langzaam uit de geschiedenis.
Alewives en de heksenmythe
Alewives lieten een opvallend beeld na. Hun hoge hoeden maakten hen zichtbaar in drukke markten. Katten bewaakten hun graan tegen hongerige muizen. Ondertussen pruttelden ketels vol vers bier.
Eeuwen later werden diezelfde symbolen het bekende beeld van de heks. Deze overlap voedde de mythe dat monniken vrouwen beschuldigden van hekserij om concurrentie uit te schakelen. Toch ondersteunt de geschiedenis deze bewering niet. Religie, angst en misogynie dreven de heksenprocessen. Wel is het opvallend hoe de symbolen van alewives ons idee van heksen hebben gevormd.
Vrouwen keren terug in de brouwerij
Vandaag claimen vrouwen hun plaats in de brouwerij terug. Over de hele wereld openen vrouwen brouwerijen, leiden samenwerkingen en vormen nieuwe bierculturen. Ze brouwen klassieke stijlen met vakmanschap, maar durven ook vernieuwend te zijn. Hun zichtbaarheid daagt het verouderde idee uit dat brouwen een mannenwereld is.
Veel vrouwen in de brouwerij verbinden hun werk ook met geschiedenis, en herinneren ons trots dat bier eerst van hen was. Hun succes is geen curiositeit. Het is een correctie van eeuwenlange uitsluiting.
Een gedeeld ambacht
Het verhaal van alewives laat zien hoe gender het brouwen heeft gevormd. Het toont ook veerkracht. Ondanks eeuwen van uitsluiting keren vrouwen terug naar hun wortels. Brouwen is niet langer het exclusieve domein van mannen. Het is opnieuw een gedeeld ambacht, verrijkt door diverse stemmen.
