Omdat Nederland omringd is door enkele van de grootste bierculturen ter wereld, was onze eigen biergeschiedenis vooral gebaseerd op België (Dubbel, Tripel, Wit) en Duitsland (Pilsner, Bock, Weizen).
Er zijn echter enkele lang vergeten Nederlandse bierstijlen. De meesten van hen werden verdreven toen Duitse Lagers populair werden, maar sinds de Craft-revolutie is er een bescheiden terugkeer te zien.
Bredaas Wit
Een typisch Tarwe- of Witbier, met een lokale twist. Naast tarwe en gerst heeft Bredaas Wit ook haver en zelfs boekweit aan de mix toegevoegd. Soms werd het verrijkt met jeneverbes. Omdat boekweit geen graan is, ontweken brouwers een aantal belastingen en konden zo een goedkoper bier produceren. De haver geeft Bredaas Wit een voller mondgevoel dan zijn Belgische tegenhanger.
Tussen 1550 en 1750 was het een van de populairste bieren in Nederland. Zozeer zelfs dat de haven in Breda oorspronkelijk werd gebouwd om dit bier naar Amsterdam en andere dichtbevolkte gebieden te verschepen.
Gruit
Niet geheel Nederlands – want dit werd ook in België en Duitsland gebrouwen – maar Nederland was onmisbaar in de ontwikkeling van deze stijl. In de middeleeuwen, voordat de effecten van hop bij het brouwen bekend waren, gebruikte men een speciaal kruidenmengsel om bier te bitteren en op smaak te brengen. Dit mengsel (en het uiteindelijke bier) heet Gruit, ook wel Grut, Gruut of Gruyt genoemd.
De stijl gaat in ieder geval terug tot de 11e eeuw, want toen begon de Romeinse keizer Hendrik IV gruit te belasten. De meeste mengsels gebruiken gagel, heide, klimop, malrove, bijvoet en duizendblad. Andere ingrediënten kunnen zijn (maar zijn niet beperkt tot) jeneverbes, gember, karwijzaad, nootmuskaat en kaneel. Tegenwoordig is zelfs hop toegestaan, al lijkt dat een beetje overbodig.
Hoppenbier
Na de Duitse introductie van hop in bier veranderde het landschap compleet. Gruit verdween langzaam en maakte plaats voor deze nieuwe uitvinding. Uiteraard grepen de Nederlandse brouwers hun kans om een eigen variant te creëren – of zoals de Duitsers het zouden noemen: een goedkope imitatie. Toch was Hoppenbier het eerste Nederlandse bier met een goede houdbaarheid. Omdat Hoppenbier kon worden opgeslagen, werden brouwerijen snel groter.
Het bier was amberkleurig en gebruikte 40 kilogram mout per hectoliter bier. Dat is ongeveer het dubbele van wat tegenwoordig gebruikelijk is. Het werd voornamelijk gemaakt met haver (tot 80%) en wat tarwe.
Kluinbier
Kluinbier werd oorspronkelijk gebrouwen in Groningen, waar het populair was van de 15e tot de 19e eeuw. Het was een van de eerste bieren waarin naast haver (37,5%) ook gerst (62,5%) werd gebruikt. In de rest van Nederland was gerst zeldzaam, maar in de noordelijke provincies was dit het meest verbouwde graan. Het was een revolutie in de Nederlandse biercultuur.
De specifieke kenmerken van Kluinbier (of Cluyn, Kluyn, Kloen en Kluun) zijn ook heel anders dan die van zijn zuidelijke tegenhangers. De kooktijd bedroeg maar liefst 24 uur! Historische documenten beschrijven het als een zoete, donkere en stevige drank. Het werd vermoedelijk ook gebruikt als ingrediënt voor Warm Bier, een lokale drank met kruiden, eieren en cognac, die populair was in de wintermaanden.
Kuitbier
Kuitbier – ook bekend als Kuit, Koite en Kuyt – leek erg op Hoppenbier. Het belangrijkste verschil is het gebruik van graan. De verhouding was 3 delen haver, 2 delen gerst en 1 deel tarwe. Dit blonde bier was bovendien goedkoper om te brouwen dan Hoppenbier. Kuit werd al snel het standaardbier in Nederland. Steden als Delft, Gouda en Haarlem produceerden het op grote schaal. Rond 1500 produceerden deze drie steden ruim 1 miljoen hectoliter bier per jaar!
Het bier werd door heel Noord-Europa geëxporteerd. Het bleef behoorlijk populair tot de zeventiende eeuw, toen Lagers de Nederlandse markt begonnen te domineren. Kuitbier is de enige Nederlandse bierstijl die door de gerenommeerde Brewers Association is erkend.
Leuk weetje: zowel Hoppenbrouwer als Kuitenbrouwer zie je in Nederland nog steeds terug als achternaam.
Oud Bruin
Niet te verwarren met het veel bekendere Vlaams Oud Bruin. Hoewel de naam vergelijkbaar is, kan de smaak niet méér verschillen. Vlaams Oud Bruin is een zuur bier, terwijl Nederlands Oud Bruin een moutig zoet, donker tafelbier is.
Het werd gemaakt door de wort van een ander bier voor de tweede keer te filteren. Het resultaat was een bier met een laag alcoholgehalte (circa 3%), korte houdbaarheid en weinig smaak. Daarom werd het bier na het brouwen uitgebreid verzoet.
Princessebier
Princessebier ontstond in Amsterdam en was een van de populairste bieren van de negentiende eeuw. Het luxueuze bier werd zelfs geëxporteerd naar de koloniën van Oost-Indië. Ongeveer 100 jaar later verdween het.
Dit bier werd geklaard om te voldoen aan de specificaties die een klant wenste. Daarmee was het een van de eerste gefilterde bieren ter wereld. De definitie van Princessebier is een stuk minder duidelijk. Het werd gebrouwen met gerst, maar een exacte samenstelling was moeilijk te vinden. Sommige bronnen spreken van een bleke versie, andere spreken van een bruine kleur.